Door Wim Meijer.
Vandaag 49 jaar geleden, op 27 april 1967 om drie minuten voor acht ‘s avonds, werd Willem-Alexander, Prins van Oranje-Nassau, geboren in het Academisch Ziekenhuis in Utrecht. Daarmee had Nederland, voor het eerst sinds 1890, weer zicht op een Koning. En Oma Juliana was blij… en toch ook weer niet.
Blij, en toch ook weer niet
Gedurende een televisie-interview rond haar voorgenomen abdicatie in 1980, was Koningin Juliana er nog steeds verbolgen over. Op de avond waarop de geboorte van Willem-Alexander wereldkundig werd gemaakt, had zij uit iemand uit het publiek horen roepen: ‘Hoera, we hebben een Koning!’ En dat viel verkeerd bij haar. Ze voelde die opmerking toch als een soort van onderwaardering voor haar en haar twee voorgangsters, Emma en Wilhelmina, als koningin, hoewel ze natuurlijk superblij was met haar kleinzoon.
‘Dat heeft me echt geschokt’, aldus een toen zichtbaar gelijktijdig aangeslagen en verontwaardigde Juliana. ‘Is een Koningin dan geen Koning? Is een man op de troon dan beter dan een vrouw?” De strijdbaarheid van de afscheidnemende koningin was duidelijk nog niet vervlogen.
Emancipatie
Als we in aanmerking namen dat deze opmerkingen dateren van 1980, dan was Juliana’s reactie wel voor te stellen. We praatten immers over een tijd dat vrouwenemancipatie een hot item was. En bij Juliana was het duidelijk, en terecht, een gevoelige snaar. Alleen zou niemand het ‘Hoera, we hebben een koning’ hebben bedoeld als motie van wantrouwen tegen een vrouw op de troon. En dat had 33 jaar Beatrix wel bewezen.
Geen woning, geen kroning
Toen Beatrix op 30 april 1980 de scepter van haar moeder overnam, vlogen de bakstenen door kroningsstad Amsterdam. ‘Geen woning, geen kroning’ was de slogan die gebruikt werd door groepen krakers in de hoofdstad en door de vele minder idealistische relschoppers die het argument gebruikten om rotzooi te schoppen.
Terwijl Juliana op het balkon van het Paleis op de Dam haar dochter Beatrix voorstelde aan het volk van Nederland als hun nieuwe koningin, was de lucht gevuld met kruitdampen en werd het geluid van de aankondiging volledig overstemd door relschoppers. Hoe anders was het bij de troonsoverdracht in 2013.
Andere wereld
Na 33 jaar Beatrix leek het alsof we, zeker op Koningsdag, in een andere wereld waren terechtgekomen en leek het een dag waarop opeens héél Nederland zich schaarde achter een verenigde traditie. Hoe dat kwam? Was het Beatrix die dit had bewerkstelligd? Was het omdat iedereen Willem-Alexander (of Maxima?) zo geweldig vond? Of was het de nieuwe generatie in Nederland die, als tegenhanger van de protestgeneratie, in Koningsdag opeens iets gevonden had wat verbond.
Waarschijnlijk was het een combinatie van factoren. Als Beatrix het niet goed had gedaan, was Willem-Alexander vast niet zo hartelijk ontvangen als dat nu het geval was. En als Willem Alexander een chagrijnige ‘houten Klaas’ geweest zou zijn, en hij geen sprankelende Maxima naast zich zou hebben gehad, was het enthousiasme ook vast minder geweest.
Samen
Maar de echte reden van het succes van de Oranjes en van Koningsdag lag volgens mij toch ergens anders. In een tijd van snelheid, drukte, prestatiedrang en competitie, en zeker in tijden van crisis en conflicten, die vaak te maken hadden met geloof of afkomst, verlangden we met z’n allen naar een moment van ‘samen’.
‘Oranje’ maakt geen onderscheid in kleur
De Koningsdag van 2014, was de eerste van Willem-Alexander, was een dag van SAMEN. Ik zag vele duizenden mensen verenigd om Oranje. Leeftijd, afkomst of geloof… het was er even niet. Een jaar later gold hetzelfde.
Heden
En nu, in het heden van 2016, zal het niet anders zijn. Het Oranjefeest maakt geen onderscheid in kleur. Is dat de verdienste van Alexander en Maxima? Dat zou ik niet durven zeggen, maar het helpt zeker. Wat dat betreft, sorry Juliana, zeg ook ik: “Hoera, we hebben een Koning!”
