Vandaag 70 jaar geleden, op 2 oktober 1951, genoot Nederland van de allereerste tv-uitzending. Een mijlpaal waar lang niet iedereen blij mee was. Waar de een de televisie zag als het venster naar de wereld, zag de ander de beeldbuis als een instrument dat rechtstreeks Sodom en Gomorra de huiskamer binnenbracht.
(tekst: Wim Meijer)
Hoewel de toespraak van staatssecretaris van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, mr.J.Cals in 1951 anders deed vermoeden, kan ik mezelf niet betrappen op passiviteit of vervlakking ten gevolge van de komst van de televisie. Nu moet ik toegeven dat ik, ondanks dat ik in 1953 ben geboren, en dus na de introductie van de televisie in Nederland, de eerste 10 jaar van mijn leven nog grotendeels ben gevrijwaard van de invloeden van dit ‘Oog van de Duivel’, zoals dit nieuwe medium in conservatief-christelijke kringen werd genoemd.
Eerste uitzending
Op dinsdagavond 2 oktober 1951 om 20.15 uur ging de allereerste officiële Nederlandse televisie-uitzending van start. Een mijlpaal voor de techniek en voor Philips in het bijzonder. Want de Eindhovense lampenfabriek had er al vele jaren bij de regering op aangedrongen om meer in te zetten op de ontwikkeling van televisie in Nederland. Philips had al vóór de oorlog geëxperimenteerd met ‘beeldradio’ en wilde na 1945 hier een vervolg aan geven. De politiek bleef echter erg terughoudend, enerzijds door het gebrek aan financiële middelen, die volledig werden ingezet voor de wederopbouw, en anderzijds vanwege zwaarwichtige culturele en godsdienstige bezwaren.
Televisie een enge indringer
Wat dat betreft was de katholieke staatssecretaris Cals de ideale verkondiger van scepsis en argwaan vanuit de conservatieve hoek, getuige onderstaand citaat uit zijn toespraak ter gelegenheid van de eerste Nederlandse televisieavond (òp de televisie): “Na de massa-arbeid is het de massarecreatie die de menselijke persoonlijkheid belaagt, die elke eigen inspanning op geestelijk en cultureel gebied, dreigt te doen plaatsmaken voor passiviteit en grauwe vervlakking. De televisie is geen leuk speeltje, maar een enge indringer die op afstand moet worden gehouden, ‘een tyran die de geest kan doden’.”
Mevrouw Hageman
Zoals gezegd is ’t mijn ouders gelukt om deze tiran nog geruime tijd buiten de deur te houden. Dit, overigens, niet vanuit een weloverwogen keuze, maar puur vanwege het feit dat de financiële middelen niet zover reikten. En daarin stonden ze niet alleen. Want ga maar na: Een televisie kostte in 1951 zo rond 1200 gulden. En dat was toch al gauw tweeënhalf maal het maandsalaris van mijn vader. Maar gelukkig was daar Mevrouw Hageman! Mevrouw Hageman profileerde zich in die tijd als een soort Moeder Theresa, maar dan specifiek voor alle kleine kinderen uit de Heemsteedse Bomenbuurt. Alle kinderen die thuis geen televisie hadden (en eigenlijk waren dat ongeveer àlle kleine kinderen) waren welkom. Mevrouw Hageman had drie dingen: als allereerste een televisie, een hart van goud, vooral voor kinderen, en…….. een heel flexibele echtgenoot.
Pipo, Okkie Trooi en Dappere Dodo
Iedere woensdag- en zaterdagmiddag was het feest bij mevrouw Hageman. Op die middagen was er om 17.00u kinderuitzending op de televisie. Dat betekende dat de voordeur van Mevrouw Hageman zo rond half vijf open ging en een eindeloze stroom kinderen Huize Hageman binnenstroomde. Zeker tussen de dertig en veertig kinderen vonden tweemaal per week een plekje op het nep-Perzisch kleed van onze goedhartige overbuurvrouw. Dertig tot veertig kinderen die genoten van hun blootstelling aan de geestvervlakkende effecten van Swiebertje, Okkie Trooi, Pipo de Clown en Dappere Dodo.
Wanneer aan het eind van de uitzending ‘Tante Hannie’ met twee handen tegelijk de kinderen vanaf het scherm uitzwaaide, nam mevrouw Hageman haar positie in bij de voordeur om alle kinderen een vriendelijk uitgeleide te doen. Aangedreven door haar Parkinson, rammelde zij met haar trommeltje, waaruit alle kinderen nog even een snoepje mochten uitzoeken alvorens weer de straat te bemannen.
In de jaren die volgden raakte de TV steeds meer ingeburgerd. Steeds meer kinderen uit de buurt kregen thuis ook een televisie. En langzaam maar zeker werd ’t steeds stiller bij mevrouw Hageman. In 1963 deed het ‘kijkkassie’ (zoals mijn moeder de TV pleegde te noemen) ook in Huize Meijer z’n intrede.
REM-eiland
Vanaf dat moment ging de TV echt los. Want in 1964 kwam het ‘REM-eiland’ (TV Noordzee) om de hoek kijken. En hoewel het avontuur van de illegale voorloper van de TROS slechts 4 maanden duurde (van 15 augustus tot en met 17 december) maakte dat heel wat los bij de Nederlandse televisiekijkers.
Opeens was men niet gebonden aan die ingetogen Nederlandse programmering, maar kon men kijken naar series als ‘Zorro’, ‘Mr Ed, het sprekende paard’, ‘Rin Tin Tin’, ‘De onzichtbare man’ , ‘The Saint’ en ‘The Fugitive’. Stuk voor stuk series die de huidige ‘plussers’ nog op het netvlies gebrand staan. Het mocht echter niet lang duren. Nederland bleek nog niet klaar voor commerciële televisie. Nog lang niet, zelfs. Het zou nog 25 jaar duren, tot 2 oktober 1989, voordat de eerste commerciële zender, RTL-Véronique, zich meldde.
Gat in de markt
Inmiddels zijn de zenders niet meer te tellen. En dat geldt ook voor het aantal tv-toestellen. Mediaonderzoek heeft uitgewezen dat ieder gezin gemiddeld 2 tv’s in huis heeft. Daarnaast kijken we tv via de computer, de tablet en via de smartphone. Het maakt gewoon niet meer uit waar je bent: thuis, op straat, op het strand of in de trein; Er is geen plek meer te vinden waar we niet met een schermpje voor ons neus lopen. En dat vinden we fijn! We hoeven nu helemaal niets meer te missen. Nou ja, niets, alleen misschien Mevrouw Hageman.
Want de spontane, hartelijke en liefdevolle gezelligheid waarmee zij ooit mijn kinderlijke kijkplezier omgaf is nergens meer te vinden. Misschien, heel misschien is het ergens in te bouwen als een virtuele beleving: een gat in de markt: de ‘Mevrouw Hageman App’! 
