Overgang naar wintertijd spaart mensenlevens

Foto: Pixabay

Ieder jaar kijken we collectief en met genoegen uit naar de zomertijd. Maar helaas, vanaf morgen, zondag 31 oktober, is die weer voorbij. We kunnen dit weekend, van zaterdag op zondag, een uurtje langer slapen en daarmee loopt de klok weer gelijk met de natuur.

(tekst: Wim Meijer)

Rozengeur en zonneschijn
Op zo’n zondagmorgen voelt dat best wel goed. En op die eerste maandagochtend met wintertijd zelfs nog beter. Want opeens staan we weer op terwijl de zon al op is. Dat voelt gewoon als uitslapen. De keerzijde komt echter maandagavond, wanneer we na ons werk opeens geen daglicht meer over hebben. En dan is de lol er snel vanaf. Maar geen zorgen, het duurt maar vijf maanden, en dan waarderen we op zondag 27 maart 2022 dat extra uurtje daglicht weer des te meer. Overigens is die zomertijd lang niet alleen maar rozengeur en zonneschijn. Dat uurtje spelen met de klok kost zelfs mensenlevens. Onderzoek heeft namelijk uitgewezen dat er gemiddeld 10 mensen per jaar meer overlijden door hartfalen ten gevolge van het geforceerd doorbreken van het dagritme. Of dit opweegt tegen de voordelen van de zomertijd? Oordeel zelf.

Geschiedenis zomertijd
Eigenlijk is het al een discussie die al vele eeuwen duurt en die zelfs terug te voeren is tot de oudheid. Bij de oude Romeinen zou je zelfs kunnen spreken van de meest ultieme vorm van zomertijd, omdat bij hen per definitie de dag duurde van zonsopgang tot zonsondergang. De dag werd dan wel verdeeld in 12 uren, waardoor de zomerse uren langer waren dan de winterse.

Benjamin Franklin
Het gebruik van het begrip zomertijd op basis van economische argumenten kwam voor het eerst ter sprake bij monde van de Amerikaanse geleerde Benjamin Franklin. In zijn tijd als vertegenwoordiger van het Amerikaanse Congres in Parijs schreef hij een licht-satirisch artikel “An Economical Project for Diminishing the Cost of Light” in de Journal de Paris van 26 april 1784, waarin hij aan de inwoners van Parijs voorrekende dat zij zich elk jaar een bedrag van meer dan 96 miljoen livres aan kaarsen konden uitsparen als zij gedurende de zomermaanden elke dag gelijk met de zon zouden opstaan.

franklin pixabay
Foto: Pixabay

Zomertijd
Het zou echter nog meer dan 100 jaar duren voordat zijn voorstel serieus genomen werd. Pas in het begin van de 20e eeuw kwamen er landen die inzagen dat er economisch voordeel te behalen viel. Op die gronden werd mondjesmaat de zomertijd ingevoerd. Duitsland liep hiermee voorop in Europa (invoering 30 april 1916), gevolgd door Engeland (21 mei 1916) En ook Nederland bleef niet achter en voerde in 1917 een zomertijd in, die zou blijven bestaan tot en met 1939.

Amerika
Op 19 maart 1918 ging ook Amerika overstag voor de argumenten van Benjamin Franklin. Op die dag voerde het Congres van de VS verschillende tijdzones in (die al sinds 1883 bij de spoorwegen in gebruik waren) en maakte de zomertijd officieel.

Oliecrisis
Na de Tweede Wereldoorlog leek binnen Europa het draagvlak voor zomertijd volledig verdwenen. Dat duurde uiteindelijk tot 1973, toen de olieproducerende landen uit het Midden-Oosten de oliekraan dichtdraaiden en daarmee de energie gebruikten als machtsmiddel. Dit was reden voor veel landen, waaronder Nederland, om energiebesparende maatregelen te treffen zoals bijvoorbeeld de historische autovrije zondagen, waar het team van Farce Majeure vrolijk op inspeelde.

In het kader van de energiebesparing werd ook de zomertijd weer van stal gehaald. En dit keer hardnekkiger dan ooit tevoren. In navolging van enkele andere Europese landen voerde Nederland in 1976 weer de zomertijd in. De regeling zou alleen maar voordelen kennen: veel energiebesparing en vooral ook meer inkomsten voor de recreatie- en horecasector, omdat mensen ‘s avonds langer buitenshuis vertier zouden zoeken.

Geen energiebesparing
Inmiddels zijn we 45 jaar verder en eigenlijk lijkt iedereen wel redelijk gelukkig met de regeling. Eerder onderzoek wees uit dat 91% van de mensen er voorstander van is. De reden waarom men voorstander is blijkt echter niet te liggen in de energiebesparende effecten (ooit de directe aanleiding voor de invoering). Want weliswaar wordt er bespaard op verlichting, daar staat tegenover dat inmiddels het gebruik van airco’s volledig is ingeburgerd, en met het langere avondvertier van de mensen ook deze energievretende luchtkoelers langer blijven snoepen uit ons stopcontact. Per saldo zou de energiebesparing door de zomertijd dan ook te verwaarlozen zijn.

sunset small
Foto: Wim Meijer Fotografie

390 doden
Maar er zijn ook echte nadelen verbonden aan de zomertijd. Het meest opzienbarend: het feit dat het verzetten van de klok aantoonbaar mensenlevens kost. Volgens onderzoek van Zweedse wetenschappers vinden wereldwijd de meeste hartinfarcten plaats op maandag. Op de maandag waarop de zomertijd ingaat is dat nog een keer 5% hoger. Voor Nederland betekent dat per jaar 17 meer doden. Dit wordt enigszins gecompenseerd door de week waarop de wintertijd weer ingaat. Dan zouden er 7 mìnder doden vallen dan gemiddeld. Wat dat betreft zitten we dus dit weekend goed! Alleen… per saldo betekent het toch 10 extra doden per jaar door invoering van de zomertijd. Met inmiddels 45 jaar zomertijd achter ons, zijn dit al 450 doden op de teller.

Ik heb het sterke vermoeden dat Benjamin Franklin nooit heeft stilgestaan bij dit verschijnsel. In ieder geval heeft hij er genoeg kaarsen mee bespaard om er voor ieder ‘zomertijd-slachtoffer’ eentje op te steken.

Cookieinstellingen